Door Edo van der Goot
In een week waarin het leek alsof er veel gebeurde, is eigenlijk niet veel veranderd. Het kabinet sprak tweemaal achter gesloten deuren over de verkiezingsuitslag. Premier Mark Rutte (VVD) en vicepremiers Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en Carola Schouten (CU) proberen uit te vogelen welk signaal de kiezer heeft gegeven met de monsteroverwinning voor de BoerBurgerBeweging (BBB).
Moet het coalitieakkoord worden aangepast? Die vraag hangt sinds de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart boven de markt. Het gaat dan vooral om de stikstofparagraaf, het grootste onderwerp in de campagne.
Omdat BBB-leider Caroline van der Plas de meest uitgesproken tegenstander van de stikstofplannen van het kabinet is, wil zij daar in ieder geval iets aan veranderen. Van der Plas geeft haar partijgenoten in de provincies mee dat zowel een halvering van de stikstofuitstoot in 2030 als onteigening van boeren , zoals het kabinet wil, onbespreekbaar is.
Op basis van tal van wetenschappelijke rapporten staat het jaar 2030 in het coalitieakkoord. Later is dat jaartal nog eens bevestigd door bemiddelaar Johan Remkes, al zijn er wat ontsnappingsroutes toegevoegd. In de huidige wet staat een halvering in 2035.
'Vrijwilligheid betekent niet langer vrijblijvendheid'
Kunnen de stikstofplannen onder het mom van de BBB-winst worden aangepast? Coalitiepartijen VVD, CDA en CU lijken die kant op te gaan, maar er ligt geen officieel verzoek bij het kabinet om het coalitieakkoord open te breken.
Dat zou ook op flink verzet stuiten van coalitiegenoot D66. Die partij wijst op de slechte staat van de natuur en de rechterlijke uitspraak waarmee het oude stikstofbeleid in 2019 rigoureus van tafel is geveegd.
Daarom moet het kabinet volgens D66'ers sneller handelen, niet langzamer. Nederland staat namelijk al met de rug tegen de muur en kan juridisch geen kant meer op.
Boeren onteigenen is daarom nadrukkelijk een optie. Democraten citeren graag uit het coalitieakkoord dat "vrijwilligheid niet langer vrijblijvendheid betekent" als het gaat om stikstofreductie.
Het CDA benadrukt juist dat er meer wegen naar Rome leiden. Meer grond per dier (extensivering), innovatie en verplaatsing kunnen de kwetsbare natuur ook helpen en staan ook in het coalitieakkoord. Dáár hoor je D66 niet over, verzucht een CDA'er.
'Is de politiek er voor iedereen?'
Coalitiepartijen zijn het niet eens over hoe het stikstofprobleem moet worden opgelost. Het coalitieakkoord op dit punt aanpassen lijkt dus ook geen optie.
Bij vragen hierover slaan partijleiders dit onderwerp gemakshalve maar over. "Er is wat groters aan de hand", zei CDA-leider Hoekstra vorige week na beraad binnen zijn eigen partij. "Het gaat over de onvrede dat de politiek niet verstaat wat er in de samenleving speelt."
Premier en VVD-leider Rutte zei afgelopen dinsdagavond na het eerste kabinetsberaad dat het beter moet op de probleemdossiers: het toeslagenschandaal en de afhandeling van de schade door de gasbevingen in Groningen.
"Het gaat fundamenteler over de vraag hoe je ervoor kunt zorgen dat je deze processen kunt verbeteren en hoe je principieel antwoord kunt geven op de vraag: is de politiek er voor iedereen?", aldus de premier.
Na de tweede ontmoeting, donderdagnacht, werden geen inhoudelijke mededelingen gedaan.
'Stikstof een signaal, zeker niet hét signaal'
Vooralsnog dus nog geen woord over aanpassingen aan de stikstofparagraaf. Daarmee doe je bovendien ook geen recht aan 'het signaal' van de kiezer, blijkt uit een peiling van Ipsos deze week.
Hoewel 21 procent van de respondenten zegt dat het stikstofbeleid helemaal op de schop moet, wil 29 procent het handhaven - inclusief halvering van de uitstoot in 2030. Ongeveer net zo'n grote groep (28 procent) wil het stikstofbeleid behouden, maar dan wel met 2035 als deadline.
Ipsos-onderzoeker Sjoerd van Heck noemt die uitkomst in een toelichting interessant. "De Provinciale Statenverkiezingen stonden in het licht van het stikstofbeleid aanpassen. Dat is dus een signaal van de kiezer, maar zeker niet hét signaal."
Vandaag stuurt het kabinet waarschijnlijk een brief naar de Tweede Kamer over de resultaten van de twee kabinetsontmoetingen. Volgende week dinsdag volgt een debat.
