N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Demonstraties tegen Poetin In zeker zestig Russische steden is zaterdag geprotesteerd tegen de manier waarop oppositieleider Navalny is aangepakt. Een recordaantal mensen is gearresteerd.
In het centrum van Moskou ziet het zaterdag zwart van de mensen. Hun gekleurde mutsen en haren en bonte uitdossingen steken af tegen de loodgrijze hemel. Geduldig wachten de overwegend jonge, soms piepjonge, demonstranten tot de aangekondigde mars richting het Kremlin zal beginnen. Ze maken foto’s, houden protestborden en wc-borstels in de lucht en scanderen leuzen: tegen president Poetin en zijn corrupte kliek, en voor de vrijheid van oppositiepoliticus Aleksej Navalny, die sinds zijn terugkeer vorige week in Rusland in eenzame opsluiting wordt gehouden.
Op het eerste gezicht lijkt sfeer gemoedelijk, ondanks het verbod op de demonstratie en de dreiging die uitgaat van de in rijen opgestelde ‘kosmonauten’, zoals de oproeragenten met hun zwarte, ronde helmen gekscherend worden genoemd.
De twintigjarige Georgi is niet bang voor de mannen in hun blauwe uniforms. „Ik ren om de dag twintig kilometer, dus ook hier op kan ik een heel eind komen”, zegt hij wijzend op zijn stevige winterschoenen.
Met vier vrienden is hij naar het plein gekomen uit solidariteit met Navalny. „Maar we staan hier vooral voor ons recht om te demonstreren, voor onze vrijheid van meningsuiting”, zegt de 32-jarige Aleksandra. Ze wil zichzelf geen aanhanger noemen van de Russische oppositieleider, maar de manier waarop hij wordt behandeld door de autoriteiten vindt ze ontoelaatbaar.
Vijf maanden na de gifaanslag op zijn leven keerde Navalny vorige week, als een uit de as herrezen Feniks, terug naar Rusland. Hij werd direct opgepakt en voor dertig dagen in de cel gegooid. In afwachting van een proces waarin hij, zo vrezen medestanders, een jarenlange celstraf riskeert.
Deze week bleek hij de autoriteiten alweer te slim af. Nog geen drie dagen na zijn arrestatie publiceerde hij een documentaire over „Poetins paleis”, een 1 miljard euro kostend, middels corruptie gefinancierd luxe resort aan de Zwarte Zee dat gelinkt wordt aan de Russische president. De video werd via Tiktok, Instragram en Youtube miljoenen keren bekeken, samen met de oproep om deze zaterdag de straat op te gaan.
„Het is goed dat er zo veel jongeren zijn gekomen”, zegt een kleine, blonde veertiger met een paarse winterjas. Jelena – ze wil haar achternaam niet in de krant – werkt bij de spoorwegen en komt uit Omsk, de Siberische stad waar Navalny deze zomer in het ziekenhuis belandde na te zijn vergiftigd met het zenuwgif novitsjok.
Afgelopen zondag was ze erbij toen de politicus aankwam op de luchthaven van Moskou. En maandag was ze bij het politiebureau, waar Navalny in een absurdistisch showproces werd veroordeeld tot dertig dagen cel. „We stonden er de hele avond, het was hartstikke koud. Gelukkig brachten omwonenden ons hete thee.”
Van de demonstratie verwacht ze weinig goeds. „Die arrestatiebussen staan er niet voor niets, ze zullen iedereen oppakken. Net als in Vladivostok, Chabarovsk en Irkoetsk, vanochtend. En heb je de foto’s uit Jakoetsk gezien? Daar gingen ze met min vijftig de straat op!”, zegt ze met bewondering in haar stem.
De antiregeringsprotesten begonnen zaterdagochtend in Vladivostok, acht uur vliegen naar het oosten. Daar liep ook de populaire Russische Youtube-journalist Joeri Doed’ mee, die Navalny onlangs nog interviewde voor zijn goed bekeken online-show. Van daaruit spoelden de protesten als vallende dominostenen over het land. De hele dag regent het filmpjes van massa’s demonstranten, soms achterna gezeten door agenten met wapenstokken.
Het keiharde politieoptreden komt niet onverwachts. Doodsbang zijn de autoriteiten dat Navalny’s politieke beweging aan kracht zal winnen in de aanloop naar de Doema-verkiezingen dit najaar. En doodsbang voor de aantrekkingskracht die uitgaat van Navalny’s humor, moed en slim gebruik van sociale media, waarmee hij miljoenen Russen voor zich wint.
Hoe diep de angst zit, bleek eerder deze week. Aan de vooravond van de demonstratie werden tientallen medewerkers en aanhangers van Navalny uit hun huizen gehaald en vastgezet. Onder hen zijn woordvoerder Kira Jarmysj, enkele makers van de geruchtmakende ‘paleis-documentaire’, en het hoofd van Navalny’s Moskouse bureau, de 27-jarige Oleg Stepanov.
In de sneeuw staat een groepje tieners flyers uit te delen. Het zijn leden van de Revolutionaire Arbeiderspartij, die verderop kantoor houdt. „We zijn als communisten natuurlijk niet voor Navalny, maar we zijn tegen politieke repressie en voor democratie”, zegt de zestienjarige scholier Mark.
Dat de communistische partij zelf niet vies was van repressie, beamen de jongens, al zijn er volgens hen wel enige historische rechtvaardigingen voor te vinden. „Het was verkeerd, maar ook in Europa en Amerika zijn zulke dingen gebeurd”, zegt Marks vriend Dmitri. „Maar wij zijn geen aanhangers van Stalin hoor! Wij steunen de positie van kameraad Trotski”.
Na de middag wordt de sfeer rond het plein steeds grimmiger. De mars naar het Kremlin komt vanwege het politiecordon niet op gang en aan de andere kant van het kruispunt wordt de ene na de andere demonstrant door de sneeuw afgevoerd naar de klaarstaande bussen. Algauw blijkt ook Navalny’s echtgenote Joelia Navalnaja gearresteerd, net als de Moskouse politicus Ljoebov Sobol en enkele andere prominente oppositiefiguren. Bij iedere arrestatie klinkt luid applaus. Vanuit de langsrijdende stroom auto’s wordt solidair getoeterd, bestuurders steken hun duim en telefoon op naar de demonstranten.
Met het vallen van de avond komt het tot gewelddadige opstootjes met de oproerpolitie. Bij de uitgang van de metro worden demonstranten, waaronder volgens de media ook minderjarigen, geslagen en aangehouden. Demonstranten vertrekken naar de beruchte Matrosskaja Tisjina-gevangenis, waar Navalny wordt vastgehouden. Volgens OVD-Info, de organisatie die arrestaties bijhoudt, zijn aan het begin van de avond in zestig Russische steden 3.454 mensen opgepakt. Dat is zelfs voor Rusland een record.
