Per ongeluk of met opzet: Biden biedt meer strategische helderheid rond Taiwan

Taiwan Voor de tweede keer in zijn presidentschap stelde Joe Biden maandag dat de VS ook militair zullen bijspringen als China probeert Taiwan te annexeren. Ditmaal verknoopte hij die waarschuwing met de Russische invasie van Oekraïne.

Als China mocht besluiten Taiwan gewapenderhand in te lijven, dan zullen de Verenigde Staten zich ook militair in dat conflict mengen. Dat heeft de Amerikaanse president Joe Biden maandag bevestigd tijdens een werkbezoek aan Tokio. „Ja. Dat is de belofte die we hebben gedaan”, zei hij desgevraagd tijdens een persconferentie met de Japanse premier Fumio Kishida. Hij voegde eraan toe dat dit nog sterker geldt sinds de Russische invasie van Oekraïne, dit jaar.

Voor de tweede keer in zijn presidentschap lijkt Biden zo openlijk te breken met het decennia oude Amerikaanse beleid van ‘strategische ambiguïteit’ jegens Taiwan. Dit behelst dat Washington enerzijds erkent dat er ‘één China’ is en daarom officieel geen diplomatieke relaties met Taipei onderhoudt. Anderzijds stellen de VS dat een eventuele hereniging tussen het Chinese vasteland en het eiland nooit unilateraal mag plaatsvinden. Ook voorzien ze Taiwan van militaire steun om zichzelf te verdedigen en laten ze in het midden of het Amerikaanse leger in het geval van een conflict zal bijspringen.

Lees ook: In Taiwan maken westerse democraten goede sier met hun bezoekjes

Deze opzettelijk vage stellingname, in 1979 door het Congres vastgelegd in de Taiwan Relations Act, heeft het conflict in de Straat van Taiwan sindsdien effectief bevroren. Het weerhoudt het autonoom bestuurde Taiwan ervan om volledige onafhankelijkheid uit te roepen en schrikt de Chinezen af om de in hun ogen afvallige provincie eenzijdig te annexeren.

Nu de rivaliteit tussen beide wereldmachten op allerlei terreinen toeneemt, is het de vraag of de VS onder Biden naar ‘strategische duidelijkheid’ toe bewegen. Nadat hij eind 2020 de presidentsverkiezingen won, met de belofte om „de banden met Taiwan te versterken”, stelde Biden in oktober 2021 voor het eerst openlijk Taiwan militair te zullen verdedigen. Tijdens een kringgesprek met burgers bij CNN zei hij – ook toen desgevraagd – dat „we hiertoe een belofte hebben gedaan”.

Woordvoerders van Witte Huis haastten zich na die uitspraak om te sussen dat Bidens woorden geen afbreuk deden aan het staande Amerikaanse beleid. Hij staat in Washington al zijn hele loopbaan bekend om zijn verbale uitglijders en zijn critici wrijven de 79-jarige president graag enige mate van seniliteit aan. Ook maandag ontkende het Witte Huis een beleidsverandering.

In de praktijk doet het er weinig toen of Biden maandag een faux pas beging of dat hij zijn waarschuwing aan China met opzet herhaalde. De Amerikaanse president beslist als opperbevelhebber zelfstandig over zaken van oorlog en vrede en de Taiwan-wet uit 1979 laat al ruim veertig jaar open hoe er militair gereageerd moet worden in geval van Chinese (poging tot) annexatie.

Het nieuwe aan Bidens uitspraak was maandag vooral dat hij deze verknoopte met de Russische oorlog tegen buurland Oekraïne. Hoewel China sterk hecht aan de soevereiniteit van staten, heeft het Poetins inval niet expliciet veroordeeld. Sindsdien wordt in westerse hoofdsteden de vraag gesteld of dit het moment is dat Beijing tot actie zou kunnen overgaan tegen Taiwan.

Lees ook deze analyse: In Chinese ogen zijn de VS, niet Rusland, de agressors

Biden noemde een eventuele Chinese inval maandag „gewoon niet gepast”. Hij zei dat dit „de hele regio zou destabiliseren en een actie zou zijn vergelijkbaar met die in Oekraïne”. Biden zei dat hij „niet verwacht” dat China echt zo ver wil gaan, maar dat het eraan ligt „hoe duidelijk de wereld maakt dat dit type actie zou resulteren in een langdurige afkeuring door de rest van de gemeenschap”.

China liet maandag, via woordvoerder Wang Winbin van het ministerie van Buitenlandse Zaken, weten niet onder de indruk te zijn van Bidens opmerkingen. Beijing sprak er zijn „sterke afkeuring en standvastige weerstand” tegen uit. „China heeft geen ruimte voor compromis of concessies bij kwesties die te maken hebben met China’s kernbelangen als soevereiniteit en territoriale integriteit.” China zal daarom „stevige actie ondernemen om zijn soevereiniteit en veiligheidsbelangen te verdedigen. En we doen wat we zeggen.”