Mensenrechtenactivist Browder: 'Nederland moet Russische moordenaars sanctioneren'

Oud-zakenman en mensenrechtenactivist Bill Browder vindt dat advocaten, belastingadviseurs en accountants die Russische oligarchen hebben bijgestaan moeten worden gedwongen hun kennis te delen met Nederlandse instanties. "De Nederlandse regering kan veel meer doen dan nu gebeurt. Jullie premier Rutte heeft zakelijke relaties met Rusland veel te lang voorrang gegeven", zegt de Brit tegen NU.nl.

Bill Browder kan zich ongelofelijk opwinden over de terughoudende opstelling van de Nederlandse overheid en premier Mark Rutte in het bijzonder als het gaat om sancties tegen de kliek rond de Russische president Vladimir Poetin. "De Russen schoten een vliegtuig uit de lucht met daarin 189 Nederlanders. Dat was jullie 9/11-moment", zegt hij. "En wat deed Rutte? Hij houdt de invoering van sancties tegen, de gasbelangen waren belangrijker. Hij ging niet naar Brussel om zo'n wet te promoten."

Ook van het rapport van oud-minister Stef Blok over de sanctiemogelijkheden dat vrijdag verscheen, is hij niet onder de indruk. "Er is nu 600 miljoen euro in beslag genomen. Ik kan je zeggen dat er veel meer Russisch geld is in Nederland."

Browder richt zijn pijlen op de advocaten, belastingexperts en accountants op de Amsterdamse Zuidas, die jarenlang de Russische oligarchen en het Kremlin hebben bijgestaan.

"De Nederlandse overheid moet die experts dwingen om al hun kennis ter beschikking te stellen, om te vertellen waar het geld is verborgen. En als ze niet meewerken, moeten ze worden gestraft. Blok plukt nu het laaghangende fruit, hij moet dieper graven."

Browder is in Nederland om zijn nieuwe boek Achtervolgd door de staatsmaffia te promoten, dat vorige week uitkwam en meteen bovenaan de non-fictie bestsellerlijst is gekomen. "Dit boek leest als een thriller van John le Carré", oordeelde een recensent van NRC Handelsblad deze week.

Browder wil moordenaars van medewerker achter de tralies krijgen

Het leven van Browder veranderde totaal na de moord op zijn medewerker Sergei Magnitsky op 16 november 2009. "Sergei was een heroïsche figuur", zegt Browder. "Hij was een grote fraudezaak op het spoor. Hij is gearresteerd, heeft elf maanden in de cel gezeten en heeft niet toegegeven, ook al werd hij gemarteld."

Browder werd verteerd door schuldgevoelens. "Magnitsky werkte voor mij. Als hij dat niet had gedaan, had hij nu nog geleefd", zegt hij tijdens een gesprek in Amsterdam.

Als Magnitsky in november 2009 na martelingen overlijdt in een Russische cel, doet Browder de plechtige belofte aan zichzelf en aan de vrouw en zoon van Magnitsky om de daders achter de tralies te krijgen.

Browder, tot dat moment een succesvolle zakenman en eigenaar van Hermitage Capital Investment, stopt met zijn bedrijf en wordt wat hij noemt een fulltime mensenrechtenactivist. Hij waarschuwde de afgelopen tien jaar het Westen voor Poetin, die volgens hem alleen maar uit is op het veiligstellen van zijn gestolen miljarden.

Browder betaalde hoge prijs voor zijn strijd

Door Browders niet aflatende strijd voerden landen als Canada en de Verenigde Staten de zogenoemde Magnitsky-wet in. Op grond van die wetten kunnen sancties worden opgelegd aan mensen die zich schuldig maken aan mensenrechtenschendingen of aan corrupte praktijken.

Voorheen konden alleen sancties worden opgelegd aan complete landen. Door de Magnitsky-wetten werd het mogelijk de daders persoonlijk te treffen zonder dat een volledige bevolking onder de strafmaatregelen leed.

De voormalige zakenman betaalde een hoge prijs voor zijn strijd tegen het Kremlin. Magnitsky werd vermoord, net als de Russische oppositiepoliticus Boris Nemtsov, met wie Browder nauw samenwerkte. Ook werd Browder zelf bedreigd. Daarnaast werd hij op verzoek van Rusland door Interpol gezocht en in Spanje zelfs aangehouden, zoals hij in zijn boek beschrijft.

'Het is voor mij nu gevaarlijker dan ooit'

"Sinds de Russische inval in Oekraïne is het voor mij gevaarlijker dan ooit", zegt hij. "Elke remming die de Russische geheime dienst voorheen misschien nog had, is nu weg. Het enige voordeel is dat de moordenaars die werken in opdracht van Poetin nu zo druk zijn met het ombrengen van tegenstanders dat ze wellicht overwerkt zijn."

In Nederland werkte Browder nauw samen met Kamerleden Pieter Omtzigt en Sjoerd Sjoerdsma. "Zij hebben zich echt vanaf het begin ingezet om de Magnitsky-wet in Europa in te voeren."

Browder uit daarentegen felle kritiek op premier Rutte, die zich in de Kamer verzette tegen de invoering van zo'n wet. "Ik vind het ongelofelijk dat Rutte dat heeft gedaan. En waarom? Omdat hij bang was de zakelijke relaties met Rusland te schaden. Ongelofelijk, dit was nadat de MH17 was neergehaald."

Volgens Browder had Rutte naar voren moeten stappen en de Magnitsky-wet moeten promoten in Europa. "Hij was met open armen onthaald, juist de Nederlandse premier, maar hij deed het niet." Uiteindelijk kwam de Europese wetgeving er in december 2020 toch, mede dankzij de inspanningen van Omtzigt, Sjoerdsma en anderen.

Europese wet kwam er, maar draagt niet Magnitsky's naam

In deze periode sprak Browder ook met toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok, die zich namens Nederland moest hardmaken voor invoering van de wet. Daartoe was Blok opgeroepen in een door de Kamer aangenomen motie. Browder: "Blok zei tegen mij dat ik mijn toon moest matigen, anders zouden landen als Hongarije niet aan boord komen. Maar wat was dat voor onzin? Ik mijn toon matigen? Ik denk er niet aan."

De Europese wet kwam er uiteindelijk wel, maar hij draagt niet de naam Magnitsky, omdat Hongarije daarvoor is gaan liggen. Ook kunnen op grond van de wet alleen mensenrechtenschenders gesanctioneerd worden en niet mensen die zich schuldig maken aan corruptie.

"Ik vind het ongehoord dat de EU en ook Blok de oren hebben laten hangen naar Hongarije", zegt Browder. "Dit is het moment om de wet aan te passen. Na de inval in Oekraïne ziet iedereen waartoe Rusland en Poetin in staat zijn. Ik hoop dat we nu de wet voor de komende vijftig jaar kunnen verankeren."

En dan is er nog iets anders waarbij Browder hoopt dat Nederland snel stappen zet: het op de sanctielijst plaatsen van de moordenaars van Magnitsky. "Hoe is het mogelijk dat jullie regering dat nog niet heeft gedaan? Zijn ze nog steeds bang om Poetin voor het hoofd te stoten?"