In de serie Koplopers bezoekt NU.nl deze zomer duurzame projecten die ons een blik laten werpen in de toekomst van energie, warmte en (land)bouw. Deze week: zacht fruit telen in een zonnepark.
Zonnepanelen zijn steeds belangrijker voor de Nederlandse stroomvoorziening, maar de bouw van grote zonneparken in weilanden stuit ook op weerstand. Omdat omwonenden de installaties lelijk vinden, of omdat er vruchtbare landbouwgrond verloren gaat.
Dat het mogelijk is om een zonnepark te combineren met een andere functie, toont frambozenteler Piet Albers al sinds 2019 aan. In Babberich, aan de Duitse grens, heeft hij inmiddels ruim 3 hectare frambozen onder een stalen constructie met zonnepanelen erop. Zo produceert zijn bedrijf dus fruit én zonne-energie op dezelfde plek.
Tijdens een bezoek begin juli fietst Albers druk op en neer om de oogst in goede banen te leiden. Aan de planten hangen forse frambozen in verschillende fases van rijping. Terwijl de zon flink zijn best doet, is het onder de zonnepanelen juist lekker koel.
Frambozen worden normaal geteeld onder plasticfolie, dat de vruchten deels in de schaduw houdt. Dat plastic kan beschadigd raken door de wind en moet elke paar jaar worden vervangen. Door zonnepanelen boven de planten te plaatsen, blijven ze ook beschermd tegen de zon en is veel minder plastic nodig.
Zoeken naar juiste opstelling
De combinatie van zonnepanelen en zacht fruit is daarom "de ultieme dubbelfunctie", zegt Gerjan Wubs van GroenLeven, het bedrijf dat het zonnepark heeft aangelegd. Op andere plekken experimenteert het bedrijf ook met aardbeien, rode bessen en bramen onder zonnepanelen.
Per fruitsoort is het flink zoeken naar de juiste opstelling. Boven de frambozen hingen eerst meer zonnepanelen, die minder licht doorlieten. "We merkten al snel dat het veel te donker was", zegt Wubs. Nu wordt ongeveer de helft van het zonlicht doorgelaten, en de rest opgevangen door een zonnepaneel. "Dat is wat ons betreft de juiste balans tussen teelt en opwek van zonne-energie."
De opbrengst blijkt nauwelijks onder te doen voor teelt onder plastic. Ook rode bessen en bramen gedijen goed onder zonnepanelen, blijkt uit proeven die afgelopen jaren zijn uitgevoerd.
De zonnepanelen houden de frambozen grotendeels in de schaduw.
De zonnepanelen houden de frambozen grotendeels in de schaduw.
Peren blijven droog
Ondertussen groeit het aantal fruitsoorten waarmee wordt geëxperimenteerd. 30 kilometer ten westen van Babberich geeft onderzoeker Herman Helsen een rondleiding over de experimentele fruitkwekerij van de WUR in Randwijk. Hier zijn dit voorjaar zonnepanelen aangelegd boven perenbomen.
Naar verwachting zal deze opstelling wél zorgen voor een aanzienlijk lagere opbrengst, want de conferenceperen staan normaal juist in de volle zon. Mogelijk voordeel is dat de bomen droog blijven als het regent, zegt Helsen. "Een gewas dat droog blijft, heeft minder kans om schimmelziekten te ontwikkelen." Zo zouden de zonnepanelen het gebruik van pesticiden kunnen terugdringen.
Succes is niet verzekerd, waarschuwt Helsen. De WUR test drie verschillende opstellingen, die nog flink wat licht doorlaten. Daardoor is het aantal zonnepanelen wel beperkt. "Het is een behoorlijk duur systeem. Het is veel glas, veel bouwkosten, voor weinig energieproductie."
Helemaal droog blijven de bomen ook niet. "Als het waait, worden de bladeren nog steeds nat." In de komende jaren moet blijken of de inkomsten uit energie opwegen tegen de nadelen.
Ook boven aardbeien wordt nog gezocht naar de perfecte opstelling. In de eerste twee proefjaren ging de fruitproductie flink omlaag, een probleem dat GroenLeven hoopt op te lossen door de panelen hoger boven de plant te plaatsen.
Of ook peren goed gedijen onder zonnepanelen, moet nog blijken.
Of ook peren goed gedijen onder zonnepanelen, moet nog blijken.
Foto: Jeroen Kraan
Zonnepark met fruit nog prijzig
Hoewel de resultaten met frambozen en rode bessen al goed zijn, ligt het nog niet voor de hand om bij alle telers van die fruitsoorten zonnepanelen te plaatsen. "In mijn ideale wereld zou het wel de standaard worden", zegt Wubs. "Maar dan moeten er nog wel een aantal factoren meewerken."
De kosten zijn bijvoorbeeld een stuk hoger dan bij een 'standaard' zonnepark in een weiland. De stalen constructie boven de planten is duur, terwijl er een stuk minder zonnepanelen per hectare kunnen worden geplaatst dan in een 'traditioneel' zonnepark. Voor ontwikkelaars van zonne-energieprojecten is het daarom aantrekkelijker om panelen toch gewoon in een weiland te zetten.
Wubs hoopt dat de kosten van staal en zonnepanelen weer gaan dalen, maar ook dat er een hogere subsidie komt voor zonneparken met een dubbelfunctie. "Zolang die er niet is, zijn projecten lastig te realiseren."
