Hoe is het om moeder te worden als je zelf geen moeder meer hebt?

Marleen (31) was respectievelijk 20 en 27 jaar oud toen ze eerst haar moeder en vervolgens haar vader aan kanker verloor. Inmiddels is ze zelf moeder van een ongeveer anderhalf jaar oude zoon.

"Tijdens mijn zwangerschap kwam het verlies van mijn ouders - en met name mijn moeder - regelmatig ter sprake bij bijvoorbeeld de verloskundige. Toch was ik ervan overtuigd dat dit geen probleem zou gaan worden. Ik had het met therapie een plekje gegeven."

De eerste dagen na haar bevalling genoot Marleen dan ook volop van het moederschap. "Totdat ik de welbekende kraamtranen kreeg en ze niet meer leken weg te gaan. In de kraamweek verloren mijn man en ik het contact met zijn vader, wat mijn trauma aanwakkerde."

"Ik belandde in een zwart gat en kwam er niet meer uit: ik rouwde opnieuw om mijn moeder. Ik werd depressief en kreeg paniekaanvallen. Achteraf gezien was er maar één kleine gebeurtenis nodig om het trauma dat er nog zat aan te wakkeren. En als dit niet de trigger was geweest, dan was het wel iets anders geweest."

Marjolein Simons is rouwdeskundige en schreef Moeder zijn zonder mijn moeder. Toen ze moeder werd, verloor ze in dezelfde periode haar beide ouders en broer. In 2007 richtte ze samen met een aantal lotgenoten het Moeders zonder moeder-netwerk op. Ze erkent dat rouw bij een kleine gebeurtenis of opmerking plots om de hoek kan komen kijken.

"Als je moeder wordt, bevind je je in een van de kwetsbaarste periodes van je leven. Er vindt een verschuiving in generaties plaats. Je komt naast je moeder te staan en hebt nu ook iemand die afhankelijk van jou is. Je wil op zo'n moment misschien dingen met haar delen die pas dan relevant worden, maar dat kan niet."

"Veel nieuwe moeders zonder moeder missen de ondersteuning van hun moeder na een bevalling. Daarnaast kom je misschien tot het besef dat je kind geen oma zal hebben van jouw kant. De rouw kan keihard inslaan, ongeacht hoelang het geleden is dat je je moeder bent verloren."

Rouw komt volgens Simons altijd op bepaalde kruispunten in je leven terug. "Je leert door de jaren heen met het gemis en verdriet te leven, maar in iedere fase in je leven komt er weer een nieuw aspect van de rouw naar voren. In dit specifieke geval ben je hiervoor nog nooit moeder geweest. Juist in die fase kan het gevoel van 'Mama, help!' opspelen."

Marleen herkent dit. "Ik denk dat rouwen nooit weggaat; het is onderdeel van wie ik ben. Ik denk dat het niet had uitgemaakt hoeveel therapie ik had gehad toen ik moeder werd, de rouw was sowieso als een boemerang terug in m'n gezicht geworpen. Want dichter bij m'n moeder komen dan zelf moeder worden, gebeurt niet."

Simons vult aan: "Bij sommigen komt de rouw tijdens de zwangerschap al om de hoek kijken, bij anderen in de kraamtijd. Vaak komt het in die periode die zich het meest urgent aandient." Opnieuw rouwen als je net een kind hebt gekregen, kan bovendien problemen in relaties veroorzaken, zegt ze.

"Voor een partner of voor anderen in de omgeving kan het moeilijk te snappen zijn. Je hebt net een kind gekregen, dan ben je toch blij?" Marleen merkte ook dat sommige mensen in haar omgeving niet wisten hoe ze moesten reageren en dat het regelmatig stil bleef. "Ze begrepen niet dat je om iemand kunt rouwen die al tien jaar dood is. Het was daardoor soms eenzaam."

Wat kan helpen in zo'n periode en waar je behoefte aan hebt, is voor iedereen anders. Tijdens je zwangerschap kun je volgens Simons al wat maatregelen nemen.

"Bespreek het met je verloskundige en kraamorganisatie in het voortraject. Dan kunnen zij jou hierin ondersteunen. Het gevoel dat iedereen voorbereid is kan al heel steunend zijn. Zelf heb ik bij mijn tweede zwangerschap een advertentie voor een oppasopa en -oma voor mijn kinderen geplaatst. Hier hebben mijn kinderen, ik én de 'opa en oma' veel aan gehad. Daarnaast werkt contact met lotgenoten goed voor mij."

Marleen denkt dat lotgenotencontact voor haar juist níét werkt. "Dan zou ik me heel erg op de ander gaan focussen en de aandacht van mezelf afleiden. Ik had veel baat bij therapie."

Marleen en haar man willen ondanks de moeilijke kraamperiode die ze hebben gehad graag een tweede kindje. "Ik heb al een afspraak gemaakt bij de POP-poli, zodat ik begeleiding krijg bij psychische klachten. Ik weet nu ook wat ik eventueel kan verwachten. Hopelijk word ik op deze manier minder overvallen door het verdriet."