Een internationaal consortium van media heeft de hand weten te leggen op grote hoeveelheden data van de politie van Xinjiang, de regio in China waar de Oeigoeren voornamelijk wonen. Het datalek bestaat uit onder meer foto's van geïnterneerde Oeigoeren, spreadsheets met namen van gevangenen en de reden voor hun detentie, en geheime toespraken van hoge functionarissen van de Communistische Partij. De bronnen bieden een inkijk in de manier waarop China de moslimminderheid in de regio onderdrukt en de omvang daarvan.
De data zijn afkomstig van enkele servers van de politie in Xinjiang en zijn buitgemaakt door een hacker. Vervolgens zijn de gegevens doorgespeeld aan de Amerikaanse onderzoeker Adrian Zenz, die naam gemaakt heeft met onthullingen over Xinjiang. Zenz heeft de data op zijn beurt gedeeld met onder meer de BBC, Der Spiegel en El País. Die berichten erover onder de noemer Xinjiang Police Files.
Op de website zijn onder meer zo'n 3000 politiefoto's te vinden van Oeigoeren uit 2018. Het gaat om kinderen van 15 jaar oud, tot vrouwen en mannen van 73. Een deel van hen is gevangengezet in een heropvoedingskamp of een gewone gevangenis, van de anderen wordt vermoed dat ze zijn gefotografeerd in het kader van China's grootschalige surveillanceprogramma, en voor de verzameling van biometrische data van Oeigoeren. Op enkele foto's zijn bewakers met wapenstokken te zien, naast de gefotografeerden.
Onderdeel van de data zijn ook enkele toespraken van hoge partijleden, zoals Chen Quanguo, tot voor kort partijsecretaris in Xinjiang. Tegen een publiek van belangrijke militairen en politiemensen zegt hij: "Voor sommigen is zelfs vijf jaar heropvoeding niet genoeg. Als ze vrijgelaten zijn, beginnen de problemen weer. Dat is de realiteit in Xinjiang."
Ook zitten er interne handleidingen tussen die politieagenten voorschrijven hoe ze te werk moeten gaan in de detentiefaciliteiten. 'Studenten' moeten in hand- en enkelboeien en blinddoeken worden vervoerd, en er staat in aangegeven hoe bewakers in wachttorens gestationeerd moeten zijn. De documenten maken er ook gewag van dat iemand die probeert te ontsnappen moet worden doodgeschoten.
Uit de documenten blijkt dat in 2017 en 2018 12 procent van de volwassen bevolking van de regio Shufu in Xinjiang gevangen zat. Als dat wordt geëxtrapoleerd naar heel Xinjiang zou dat betekenen dat er op dat moment 1,2 miljoen Oeigoeren en andere leden van moslimminderheden in kampen of gevangenissen zaten; een cijfer dat in overeenstemming is met door de Verenigde Naties betrouwbaar geachte schattingen.
Genocide
China vreest het streven van een deel van de Oeigoeren naar meer autonomie of zelfs een eigen staat. Het land zegt te strijden tegen terrorisme en extremisme en daartoe 'opleidingscentra' te hebben opgezet, waar Oeigoeren van hun radicale gedachten worden afgeholpen en worden klaargestoomd voor de arbeidsmarkt.
Maar internationale onderzoekers hebben keer op keer aangetoond dat de realiteit anders is. In interneringskampen probeert China de Oeigoerse identiteit en cultuur met harde hand te onderdrukken, zegt bijvoorbeeld Adrian Zenz. Ook is er sprake van geboortebeperking onder de Oeigoeren.
Meerdere organisaties en landen bestempelen China's handelen als genocide. De Nederlandse Tweede Kamer nam een motie aan waarin die kwalificatie ook voorkomt, maar het kabinet wil de term nog niet gebruiken.
China spreekt in reactie op de Xinjiang Police Files van "leugens en desinformatie". Volgens China gaan "zaken gerelateerd aan Xinjiang in essentie over het tegengaan van gewelddadig terrorisme, radicalisering en separatisme en niet over mensenrechten of religie."
