Afgelopen week sprong ik voor elf auto’s omdat ze dreigden een pad, kikker of salamander te overrijden. Sommige bestuurders staken hun duim op, anderen scheurden door zodra ik opzij stapte – ze willen eigenlijk al niet voor een mens stoppen, laat staan voor een padje. De meeste buren weten waarom ik ze tegenhoud: mensen met zaklantaarns zijn van de paddenwerkgroep. Elke avond loop ik vanaf de grens van de schemering naar het donker en speur de stoepranden af met mijn zaklamp. Het overzetten is meditatief werk, en nederig. Soms is het gruwelijk, want zwaargewonde dieren moet ik doodslaan.
De automobilisten denken dat het dorp van hen is, maar dat denken de padden ook. Al decennia trekken ze in de lente van de binnentuinen naar de vijvers. In Half-Earth Socialism, van Drew Pendergrass en Troy Vettese, vond ik een voorstel om de aarde anders te delen met onze medebewoners. Het boek is een grondig onderbouwd pleidooi om de halve aarde te laten verwilderen, en het menselijk samenleven post-kapitalistisch te organiseren. Pendergrass en Vettese wijzen terecht op het gebrek aan ambitie van milieubewegingen: vaak zijn hun voorstellen doekjes voor het bloeden, die de klimaatcrisis hooguit wat vertragen. Technologische oplossingen zijn ook geen adequaat antwoord omdat we niet weten hoe de aarde precies werkt en omdat het systeem van uitbuiting daarin intact blijft. Zij stellen een eco-socialistisch model voor dat steunt op veganisme, rewilding, en energiequota, in een maatschappij die is georganiseerd met behulp van lineair programmeren.
Hoewel de samenleving die ze in het laatste hoofdstuk schetsen rechtvaardiger en vriendelijker is dan de onze, weet ik niet of ik er wil wonen. Pendergrass en Vettese gaan in tegen het beeld van een alwetende mens, maar schetsen nog steeds een Groot Verhaal. En Grote Verhalen, over mensen en hun relatie met anderen, zijn een uiting van onze hoogmoed.
Zoals David Graeber beschrijft in Fragments of an Anarchist Anthropology zijn er in veel huidige en historische niet-westerse samenlevingen bovendien al alternatieven te vinden voor onze representatieve democratie. Graeber pleit voor een anarchistische antropologie, een vakgebied dat die andere democratische praktijken in kaart brengt, van lokaal tot globaal. We hoeven het wiel niet uit te vinden, er zijn al heel veel soorten wielen. (In navolging van Graeber zou ik willen pleiten voor politieke biologie of ethologie: een vakgebied waarin in kaart wordt gebracht hoe de samenlevingen van de andere dieren politiek zijn georganiseerd.)
Het denken in massa en meer is ook een gevolg van kapitalistisch denken. Net als Bruno Latour in zijn laatste boek pleiten Pendergrass en Vettese voor de vereniging van eco-activisten, wetenschappers, feministen, antiracisten, marxisten, dierenactivisten en anderen. Als iedereen samenwerkt kan het echt veranderen, denken ze. Maar er is geen blauwdruk voor verandering en het nieuwe heeft een eigen vorm. De macht is te bekritiseren in de taal van de macht, maar een alternatief formuleren voor de huidige vernietiging vraagt om zachtheid, niet om meer massa. Het zwakke overwint het sterke, staat in de Tao, denk maar aan het water. Er is niets zo zacht en zwak als water, maar niets kan wat hard en onbuigzaam is beter bestrijden.
Zo zal ook de revolutie klein zijn en zacht, een merel die de lente wakker zingt. We bestaan allemaal uit water, we zijn allemaal maar even in de tijd, ook de padden en de kikkers en de salamanders. Net achter het grote verhaal van de werkelijkheid schuilt een ander verhaal. Dat kunnen we leren lezen.
Eva Meijer is schrijver en filosoof. Ze schrijft om de week een column.
