Brussel presenteert plan voor ‘groene onafhankelijkheid’

Met een stevig staaltje groene industriepolitiek wil de Europese Commissie de concurrentie met de Verenigde Staten en China aangaan. Donderdag presenteerde de Commissie twee ingrijpende voorstellen die de Europese industrie in de juiste, groene richting moeten duwen en onafhankelijker moeten maken. De plannen betekenen een flinke verschuiving in de normaal op open vrijhandel gerichte Europese economie.

Met de ‘Wet Klimaatneutrale Industrie’ wil Eurocommissaris Frans Timmermans (Klimaat) de productie van zogeheten ‘schone technologie’ in de EU flink opschroeven. In 2030 moet 40 procent van onder meer de zonnepanelen, windmolens, batterijen warmtepompen die Europa gebruikt ook in Europa gemaakt worden. Voor bijvoorbeeld zonnepanelen is dat op dit moment slechts 10 procent.

Lees ook: Discussie in Brussel over nieuwe industriepolitiek. Kan de economie groen én open zijn?

Om dat doel te bereiken zet Brussel vooral in op het verkorten van vergunningprocedures. De realisering van speciaal geselecteerde ‘strategische projecten’ moet versneld worden, onder meer door bepaalde wet- en regelgeving te stroomlijnen. Afhankelijk van hoe belangrijk het project gevonden wordt, moeten vergunningen binnen twaalf tot achttien maanden rond zijn. Hoe dat precies moet lukken blijft nog onduidelijk – net als de vraag of bepaalde milieuwetgeving daarbij buitenspel mag komen staan. Volgens Timmermans kan van dat laatste geen sprake zijn, maar de vraag hoe dan wel leidt nu al tot nervositeit bij milieuorganisaties.

Het voorstel is bedoeld om de afhankelijkheid van met name China te verminderen. Daartoe zit ook een passage in de wet over publieke aanbestedingen: als een bieder meedingt waarvan de EU voor dat product al voor meer dan 65 procent afhankelijk is, moet die ‘ontmoedigd’ worden.

Eveneens deze donderdag presenteerde Eurocommissaris Thierry Breton (Interne Markt) de ‘Wet Kritieke Grondstoffen’. Die legt ambitieuze doelen vast voor de winning van voor de klimaattransitie belangrijke grondstoffen, zoals lithium en kobalt. 10 procent van de zogeheten ‘strategische grondstoffen’ die de EU zelf gebruikt, moet in 2030 in Europa gewonnen worden. Nog eens 15 procent moet via recycling beschikbaar komen en 40 procent van het materiaal moet in Europa zelf verwerkt worden.

Pikant is dat de Commissie een maximum wil vastleggen voor het gebruik van strategische grondstoffen uit één en hetzelfde niet-EU-land. Het richt zich nauwelijks verhuld op één land: China. Op dit moment is Europa voor sommige grondstoffen nog vrijwel volledig afhankelijk van China, in de toekomst moet dat worden teruggebracht tot maximaal 65 procent.

De plannen leidden de afgelopen dagen in Brussel om verschillende redenen tot discussie. In eerdere versies van de plannen stonden nog meer doelen voor specifieke sectoren, wat volgens critici neerkwam op een ouderwetse vorm van planeconomie. De handelsbeperkingen die zich vooral op China richten, zouden daarnaast vrijhandel schaden en zo een tegenreactie kunnen uitlokken. Analisten beoordelen de doelen in de grondstoffenwet daarbij als zeer ambitieus, op het onhaalbare af.

In een persconferentie ging Timmermans in op die kritiek. „Ouderwets zou juist zijn als we géén industriepolitiek zouden bedrijven”, kaatste hij terug. „We plukken nu als Europa de vruchten van de strategische keuzes die China tien jaar geleden maakte. Dit is wat je nu moet doen als je in een industriële revolutie zit.”