Stel dat alle medewerkers mede-eigenaar kunnen worden van een bedrijf. Zijn er dan eindeloze discussies over welke nieuwe koffiemachine er nodig is? Het Utrechtse P2 doet het gewoon: het bedrijf heeft liefst 46 eigenaren. 'Collega's gaan echt anders kijken naar financiën.'
Dit artikel is afkomstig uit het AD Utrechts Nieuwsblad. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.
Voor de dagelijkse werkzaamheden maakt het niet veel uit of je mede-eigenaar bent of niet, is de ervaring van directeur Marinda Gaillard. "Maar de betrokkenheid is wel anders dan wanneer je gewoon voor een baas werkt. Je vertelt anders over je werk op een verjaardag."
P2 adviseert en voert projecten uit voor verschillende opdrachtgevers over onder andere mobiliteit. Een paar jaar geleden dachten de vier eigenaren grondig na over de toekomst van het bedrijf. Ze wilden niet op zoek naar nieuwe partners - zoals vaak voorkomt bij adviesbureaus - maar wilden P2 van iedereen maken.
Het is namelijk de bedrijfsfilosofie om bij projecten voor klanten alle belanghebbenden te betrekken, legt Gaillard uit. "Waarom zouden we dat dan ook niet binnen ons eigen bedrijf doen?"
Aankoop moet financiële pijn doen
De keuze viel op het uitgeven van certificaten van aandelen. In meerdere rondes konden medewerkers - die er langer dan een jaar werken - deze certificaten kopen. Het minimale instapbedrag is zo'n 5000 tot 6000 euro, dat eventueel in meerdere stappen kan worden opgebouwd. Een fors bedrag, maar dat is een bewuste keuze. "De aankoop moet wel een beetje financiële pijn doen. Dat triggert het ondernemerschap."
Alle mede-eigenaren hebben stemrecht tijdens de aandeelhoudersvergadering, die twee keer per jaar plaatsvindt. Hierin worden de financiële hoofdlijnen, de strategie en financiële verslagen van het bedrijf vastgesteld.
Inhoudelijke discussies hierover vinden vooral plaats in voorbereidende bijeenkomsten, zegt Gaillard. Om financiële documenten te begrijpen, zijn cursussen beschikbaar. "Het leuke is dat mensen echt anders naar financiën gaan kijken."
Van de 65 medewerkers zijn nu 46 mede-eigenaar. 65 procent van het bedrijf is nu in gezamenlijk eigendom, de vier eerste aandeelhouders bezitten nog 35 procent. Het is de bedoeling dat deze vier hun aandeel over een paar jaar verder hebben afgebouwd tot een gemiddeld percentage.
Dividenduitkering als er winst wordt gemaakt
De 'dagelijkse' beslissingen worden nog steeds genomen door de directie. Dus ook welke koffiemachine er wordt aangeschaft, benadrukt Gaillard. Als het bedrijf winst maakt, krijgen de certificaathouders een dividenduitkering. "Vorig jaar hebben we goed gedraaid. De uitkering is hoger dan wat je nu op een spaarrekening krijgt."
Gaat het financieel minder goed, dan kan de investering een lager rendement opleveren. Ook kan de waarde van de certificaten veranderen.
"Ik voelde me altijd al sterk betrokken bij de organisatie", vertelt projectleider Anne Garretsen over haar investering. "Mede-eigenaar worden was een logische stap."
Voor haar collega van communicatie Tamar Conradi geeft het 'net iets meer extra'. "Ik geloof erg in de mensen, het werk en het merk P2. Het fijne is dat medewerkers goed hun mening kunnen geven en daarna zien wat ermee gebeurt."
De moeilijkheden
Wat zijn de moeilijke onderdelen? Garretsen: "Soms zijn er flinke inhoudelijke verschillen in de standpunten van collega's. Bijvoorbeeld in de discussie over hoeveel we financieel bijdragen aan maatschappelijke projecten. Dat kunnen intensieve gesprekken zijn."
Conradi geeft nog een tip voor bedrijven die met hetzelfde model aan de slag gaan. "Zorg dat er geen tweedeling ontstaat tussen de certificaathouders en niet-certificaathouders. Behandel iedereen gelijk."
Onderzoek: bedrijf presteert beter als werknemers eigenaar zijn
Minder ziekteverzuim, meer productie en meer waarde. Volgens onderzoeker Anne-Sophie Halbertsma van de Universiteit Utrecht (UU) profiteren bedrijven van een structuur waarbij medewerkers mede-eigenaar zijn.
Ze deed eerder dit jaar een verkenning naar deze zogeheten medewerkersparticipatie. Hieronder worden verschillende vormen van mede-eigenaarschap en medezeggenschap verstaan.
"Het vergroot de betrokkenheid bij het werk. Sommige bedrijven melden ook dat hun medewerkers zich ondernemender opstellen en meer verantwoordelijkheid voor het bedrijf voelen."
Op de werkvloeren in Nederland komt medewerkersparticipatie nog niet op grote schaal voor. Uit een enquête van de UU in het midden- en kleinbedrijf blijkt dat 11 procent een vorm ervan aanbiedt. Daarmee blijft Nederland in vergelijking met andere landen achter.
Halbertsma zag twee categorieën bedrijven die ermee aan de weg timmeren. De eerste zijn de zogeheten kennisintensieve bedrijven, met veelal hoogopgeleide medewerkers. P2 is hier een voorbeeld van. De tweede groep bestaat uit bedrijven met een sterke sociale missie.
In Nederland is er nog weinig kennis en ervaring met medewerkersparticipatie. Een van de beperkingen om er mee aan de slag te gaan, zijn ingewikkelde belastingregels. Zeker de waardebepaling van een onderneming is een struikelblok.
De administratie van een regeling brengt wel kosten met zich mee, legt Halbertsma uit. "En er moet steeds gecheckt worden of de regeling nog aansluit bij de wensen van het bedrijf en medewerkers. Het is niet een kwestie van beginnen en dan klaar zijn."
Er zijn verschillende vormen van medewerkersparticipatie, waaronder aandelen, aandelencertificaten, aandelenopties en werknemerscoöperaties. Alleen het uitdelen van een winstuitkering valt niet onder eigenaarschap. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM).
